Bezpieczeństwo przeciwpożarowe w miejscu pracy to jeden z kluczowych obowiązków każdego pracodawcy. W praktyce oznacza to konieczność organizowania szkoleń PPOŻ, które mają na celu przygotowanie pracowników do odpowiedniego reagowania w sytuacjach zagrożenia pożarowego. Wśród wielu pytań, jakie pojawiają się przy okazji realizacji tych obowiązków, jedno jest szczególnie częste: czy szkolenie PPOŻ musi być potwierdzone certyfikatem? To zagadnienie wzbudza zainteresowanie nie tylko wśród pracodawców, ale także samych pracowników, którzy chcą mieć pewność, że spełniają wymogi prawa.
Czym jest szkolenie PPOŻ i kto musi je przejść
Szkolenie PPOŻ, czyli przeciwpożarowe, to zestaw działań edukacyjnych, których celem jest przekazanie wiedzy i umiejętności z zakresu zapobiegania pożarom, zasad ewakuacji oraz użycia sprzętu gaśniczego. W polskim systemie prawnym szkolenie to nie jest wyłącznie dobrą praktyką – jego realizacja wynika bezpośrednio z obowiązków nałożonych przez ustawodawcę, a dokładniej z przepisów Kodeksu pracy oraz ustawy o ochronie przeciwpożarowej.
Zasadniczo szkolenie PPOŻ powinien przejść każdy pracownik, niezależnie od stanowiska, jaki zajmuje. W praktyce jednak zakres i forma szkolenia mogą się różnić – osoba wykonująca obowiązki w biurze będzie potrzebowała innego przeszkolenia niż operator maszyn w zakładzie przemysłowym. Kluczowe jest tutaj dostosowanie szkolenia do realnych zagrożeń, jakie mogą wystąpić w danym środowisku pracy.
Szkolenia mogą być prowadzone zarówno w formie teoretycznej (prezentacje, instruktaż), jak i praktycznej (ćwiczenia ewakuacyjne, obsługa gaśnic), a za ich organizację odpowiedzialny jest pracodawca. Istnieje również możliwość powierzenia tego zadania firmom zewnętrznym, posiadającym odpowiednie uprawnienia i doświadczenie.
Obowiązki pracodawcy w zakresie dokumentacji szkolenia PPOŻ
Zgodnie z przepisami, pracodawca ma obowiązek zapewnić i udokumentować szkolenie PPOŻ dla swoich pracowników. Dokumentacja ta nie jest wyłącznie formalnością – stanowi dowód, że firma dochowała należytej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa pracowników i przestrzegania przepisów przeciwpożarowych.
Do głównych obowiązków pracodawcy w tym zakresie należą:
-
Zidentyfikowanie grup pracowników, którzy powinni zostać przeszkoleni – w tym także osoby odpowiedzialne za ewakuację i udzielanie pierwszej pomocy.
-
Zorganizowanie szkolenia PPOŻ w formie dostosowanej do charakterystyki miejsca pracy i potencjalnych zagrożeń.
-
Prowadzenie ewidencji szkoleń – często w postaci list obecności, kart szkoleniowych lub protokołów.
-
Zapewnienie dostępu do instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, która powinna być aktualna i zawierać scenariusze postępowania w razie pożaru.
-
Wydanie zaświadczenia o ukończeniu szkolenia PPOŻ – nie jest ono obligatoryjne w świetle prawa, ale może być przydatne jako element potwierdzający realizację obowiązku.
Niedopełnienie tych obowiązków może skutkować nie tylko konsekwencjami w razie kontroli ze strony Państwowej Inspekcji Pracy czy straży pożarnej, ale przede wszystkim – zagrożeniem dla zdrowia i życia pracowników w sytuacjach kryzysowych.
Czy certyfikat ze szkolenia PPOŻ jest wymagany przez prawo
Jednym z najczęstszych pytań dotyczących szkoleń przeciwpożarowych jest to, czy ich ukończenie musi być formalnie potwierdzone certyfikatem. W polskim porządku prawnym nie istnieje jeden sztywny wymóg, który wprost nakazywałby wydanie certyfikatu ze szkolenia PPOŻ każdemu uczestnikowi. Jednak brak jednoznacznego przepisu nie oznacza, że kwestia ta jest całkowicie dowolna.
Zgodnie z art. 209¹ § 1 Kodeksu pracy, pracodawca zobowiązany jest do przeszkolenia pracowników z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz ewakuacji. Z kolei szczegółowe regulacje wynikające z rozporządzeń, m.in. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wskazują, że fakt przeprowadzenia szkolenia powinien zostać potwierdzony i udokumentowany.
W praktyce oznacza to, że chociaż nie ma obowiązku wydawania osobnych certyfikatów każdemu pracownikowi, to dokumentacja potwierdzająca udział w szkoleniu – jak np. lista obecności, protokół z przeprowadzenia szkolenia lub karta szkoleniowa – pełni funkcję dowodową. Firmy szkoleniowe często wystawiają imienne certyfikaty, ponieważ stanowią one praktyczne i jednoznaczne potwierdzenie realizacji obowiązku szkoleniowego.
Warto zaznaczyć, że w przypadku inspekcji lub kontroli ze strony Państwowej Straży Pożarnej czy Inspekcji Pracy, to właśnie posiadanie dokumentacji (w tym certyfikatów) może przesądzać o pozytywnej ocenie działań pracodawcy. Dlatego, mimo braku literalnego wymogu, wielu ekspertów ds. BHP zaleca, by certyfikat PPOŻ był integralną częścią dokumentacji kadrowej i procedur bezpieczeństwa w firmie.
Najczęstsze błędy związane ze szkoleniem PPOŻ w firmach
Nawet firmy, które deklarują wysokie standardy bezpieczeństwa, popełniają błędy w organizacji i dokumentowaniu szkoleń PPOŻ. Część z nich wynika z nieznajomości przepisów, inne – z bagatelizowania znaczenia szkoleń lub nadmiernego formalizmu. Poniżej przedstawiam najczęściej spotykane uchybienia:
-
Brak regularności – szkolenia przeprowadzone jednorazowo, bez odnawiania wiedzy, tracą swoją skuteczność, a w świetle niektórych interpretacji mogą być uznane za niewystarczające.
-
Ograniczenie się wyłącznie do teorii – pomijanie części praktycznej, np. ewakuacji próbnej, znacznie zmniejsza wartość szkolenia i nie przygotowuje pracowników do realnego zagrożenia.
-
Niedokumentowanie szkoleń – brak listy obecności, kart szkoleniowych lub choćby potwierdzeń mailowych, to częsty powód negatywnych ocen podczas kontroli.
-
Przekazywanie odpowiedzialności podwykonawcom – nieodpowiednie sprawdzenie kwalifikacji firm zewnętrznych prowadzących szkolenia skutkuje niską jakością usług oraz brakiem zgodności z wymaganiami prawa.
-
Nieaktualne instrukcje PPOŻ – często spotykanym problemem jest brak aktualizacji instrukcji bezpieczeństwa pożarowego po zmianach w strukturze firmy, organizacji pracy lub po modernizacji obiektu.
Eliminowanie tych błędów nie tylko podnosi poziom bezpieczeństwa w zakładzie pracy, ale również zmniejsza ryzyko odpowiedzialności karnej i finansowej pracodawcy w przypadku wystąpienia pożaru lub kontroli organów nadzoru.
Więcej na ten temat: szkolenia przeciwpożarowe.
