W każdej inwestycji budowlanej, niezależnie od jej skali, przejścia instalacyjne przez ściany i stropy odgrywają fundamentalną rolę w zapewnieniu ciągłości systemów oraz trwałości i bezpieczeństwa obiektu. Źle zaplanowane mogą prowadzić do poważnych problemów: od nieszczelności, przez naruszenia przegrody ogniowej, aż po uszkodzenia strukturalne budynku. Planowanie tych przejść wymaga nie tylko znajomości norm budowlanych, ale także umiejętności przewidywania wpływu instalacji na konstrukcję, ochronę przeciwpożarową i współdziałanie wielu branż projektowych.
Znaczenie wczesnego planowania przejść instalacyjnych w procesie budowlanym
Jednym z najczęstszych błędów popełnianych na budowie jest opóźnione planowanie przebiegów instalacji, w tym przejść przez ściany i stropy, co skutkuje nieprzemyślanym ich rozmieszczeniem, kolizjami z elementami konstrukcyjnymi i koniecznością kosztownych przeróbek. Brak koordynacji na etapie koncepcji lub projektu wykonawczego przekłada się na chaos organizacyjny, opóźnienia harmonogramu prac i wzrost kosztów.
Zintegrowane planowanie tych elementów powinno rozpocząć się już na etapie projektowania architektoniczno-konstrukcyjnego. Projektanci instalacji sanitarnych, elektrycznych i niskoprądowych muszą współpracować z konstruktorem oraz architektem, aby optymalnie zaplanować przebiegi rur, kabli i kanałów wentylacyjnych, a tym samym – miejsca ich przejść przez przegrody. Istotne jest uwzględnienie nie tylko aspektów funkcjonalnych, ale także możliwości technologicznych wykonania otworów i ich późniejszego zabezpieczenia.
Wczesne planowanie pozwala na:
-
eliminację kolizji między instalacjami i elementami konstrukcyjnymi,
-
optymalizację rozmieszczenia instalacji względem funkcji pomieszczeń,
-
dostosowanie rozwiązań do wymagań ochrony przeciwpożarowej i akustycznej,
-
zaplanowanie zabezpieczeń i uszczelnień w sposób zgodny z normami.
Dobór lokalizacji i materiałów – aspekty konstrukcyjne i przeciwpożarowe
Odpowiednie usytuowanie i wykonanie przejść instalacyjnych przez ściany i stropy wymaga uwzględnienia szeregu czynników technicznych oraz wymogów normatywnych. Otwory nie mogą naruszać elementów nośnych, chyba że zostaną odpowiednio wzmocnione, co jednak generuje dodatkowe koszty i ryzyko. Z tego względu tak ważne jest lokalizowanie przejść poza obszarami o kluczowym znaczeniu konstrukcyjnym, np. w strefach międzybelkowych, poza osiami podciągów czy słupów.
Równie istotna jest zgodność z przepisami ochrony przeciwpożarowej. W budynkach wielorodzinnych, użyteczności publicznej czy przemysłowych, każde przejście instalacyjne przez przegrody o określonej klasie odporności ogniowej musi zostać odpowiednio zabezpieczone. Źle wykonane przejścia mogą stanowić „szczeliny ogniowe”, przez które w razie pożaru przedostanie się ogień, dym lub gazy toksyczne.
Dobór materiałów zabezpieczających zależy od rodzaju instalacji i klasy odporności przegrody. W praktyce najczęściej stosuje się:
-
masy ogniochronne pęczniejące, zamykające otwory pod wpływem wysokiej temperatury,
-
opaski i kołnierze ogniochronne wokół rur z tworzyw sztucznych,
-
wełnę mineralną z powłoką ablacyjną jako wypełnienie przestrzeni wokół przewodów.
Odpowiednia lokalizacja i dobór materiałów to nie tylko kwestia zgodności z przepisami, ale również warunek niezawodności instalacji i trwałości konstrukcji w długim okresie eksploatacji.
Uwzględnienie dylatacji i ruchów budynku
Właściwe zaprojektowanie przejść instalacyjnych przez ściany i stropy musi uwzględniać nie tylko statyczne cechy konstrukcji, ale również jej dynamiczne zachowanie. Każdy budynek, niezależnie od wielkości, podlega różnego rodzaju przemieszczeniom: osiadaniu, rozszerzalności termicznej, drganiom, a nawet wpływom sejsmicznym. Nawet minimalne zmiany geometrii przegrody mogą w dłuższej perspektywie doprowadzić do uszkodzeń instalacji – pęknięć przewodów, rozszczelnień czy awarii technicznych.
Dlatego tak istotne jest, by instalacje przebiegające przez dylatacje konstrukcyjne lub obszary narażone na ruchy budynku posiadały odpowiednie kompensatory, elastyczne łączniki oraz zabezpieczenia, które pozwolą im „pracować” razem z konstrukcją. Pominięcie tej zasady może skutkować katastrofalnymi awariami – zwłaszcza w instalacjach wodnych, kanalizacyjnych i grzewczych, gdzie nawet drobne przesunięcia mogą powodować przecieki.
W szczególności należy zwrócić uwagę na:
-
strefy dylatacyjne w budynkach wielokondygnacyjnych (między segmentami konstrukcyjnymi),
-
miejsca przejść instalacji przez ściany fundamentowe,
-
przestrzenie między płytami stropowymi a przegrodami działowymi,
-
przejścia przez przegrody międzybudynkowe w obiektach modułowych lub zespolonych.
W takich punktach zaleca się stosowanie tulei ochronnych, elastycznych opasek kompensacyjnych, a także mas uszczelniających o dużej odporności na rozciąganie i ścinanie. Rozwiązania te muszą być zaprojektowane przez inżyniera branżowego w ścisłej współpracy z konstruktorem, by nie tylko zapewniały szczelność, ale również nie przenosiły niepożądanych sił na konstrukcję lub samą instalację.
Koordynacja międzybranżowa i dokumentacja techniczna
Jednym z kluczowych, choć często niedocenianych elementów procesu planowania przejść instalacyjnych przez ściany i stropy, jest sprawna i dobrze udokumentowana współpraca między różnymi branżami zaangażowanymi w projektowanie i wykonawstwo. Brak koordynacji pomiędzy projektantami instalacji sanitarnych, elektrycznych, wentylacyjnych, konstruktorami i architektami to jedna z głównych przyczyn błędów wykonawczych na budowie.
Aby uniknąć konfliktów i kosztownych poprawek, należy:
-
precyzyjnie zaprojektować lokalizacje wszystkich przejść instalacyjnych już na etapie projektu wykonawczego,
-
stosować modele BIM lub szczegółowe rysunki koordynacyjne, które pokazują układ instalacji w trójwymiarze,
-
określić w dokumentacji sposób zabezpieczenia każdego przejścia (rodzaj materiałów, grubości, klasy odporności),
-
zapewnić jednolite standardy opisu przejść w dokumentacji budowlanej, wykonawczej i powykonawczej,
-
prowadzić bieżącą dokumentację zmian wprowadzanych na etapie realizacji.
Ważnym elementem jest również przypisanie odpowiedzialności za wykonanie i odbiór każdego typu przejścia. Praktyka pokazuje, że wielobranżowe niejasności w tej kwestii prowadzą do sytuacji, w których żaden wykonawca nie czuje się odpowiedzialny za wypełnienie czy zabezpieczenie otworów.
Tylko kompleksowa, dobrze skoordynowana dokumentacja – uzupełniona inspekcjami na budowie i nadzorem branżowym – daje gwarancję, że przejścia instalacyjne zostaną wykonane zgodnie z założeniami projektu, przepisami i zasadami sztuki budowlanej. W przeciwnym razie nawet dobrze zaplanowane otwory mogą stać się źródłem usterek eksploatacyjnych i naruszeń bezpieczeństwa budynku.
Więcej na ten temat: https://buduj-i-remontuj.pl.
