Wielu przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą zadaje sobie pytanie: czy szkolenie BHP dla samozatrudnionych jest obowiązkowe? W natłoku przepisów prawnych i zmieniających się regulacji, interpretacja obowiązków związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy nie zawsze jest jednoznaczna. Dla jednych to formalność, dla innych – ważny element profilaktyki zdrowotnej i prawnej ochrony w pracy.
Czym jest szkolenie BHP i kto musi je odbyć?
Szkolenie BHP to zestaw działań edukacyjnych mających na celu przygotowanie pracownika lub przedsiębiorcy do wykonywania pracy w sposób bezpieczny, zgodny z przepisami prawa oraz z poszanowaniem własnego zdrowia i życia. Program takiego szkolenia obejmuje zarówno ogólne zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, jak i instruktaż stanowiskowy, dostosowany do konkretnego rodzaju działalności czy środowiska pracy.
W polskim systemie prawnym obowiązek przejścia szkolenia BHP dotyczy przede wszystkim pracodawców i pracowników. W przypadku osób zatrudnionych na etacie, przepisy są jednoznaczne – szkolenie wstępne i okresowe to obowiązek regulowany Kodeksem pracy. Sytuacja komplikuje się, gdy mowa o samozatrudnionych, czyli osobach prowadzących działalność gospodarczą bez zatrudniania pracowników.
Warto zaznaczyć, że szkolenie BHP dla samozatrudnionych nie zostało wprost opisane w Kodeksie pracy jako obligatoryjne. Ustawodawca nie nakłada bezpośredniego obowiązku przeprowadzania takiego szkolenia, jeżeli osoba prowadzi działalność w pojedynkę i nie korzysta z pracy osób trzecich. Niemniej jednak, nie oznacza to całkowitego braku odpowiedzialności – przepisy z zakresu prawa pracy, prawa cywilnego i ubezpieczeń społecznych mogą w określonych okolicznościach wymagać wykazania, że przedsiębiorca posiada aktualną wiedzę z zakresu BHP.
Szkolenie BHP dla samozatrudnionych – interpretacja przepisów
Kwestia, czy szkolenie BHP dla samozatrudnionych jest obowiązkowe, wymaga uwzględnienia nie tylko litery prawa, ale również jego praktycznej interpretacji. Przede wszystkim, zgodnie z art. 237³ § 2 Kodeksu pracy, pracodawca ma obowiązek zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie BHP przed dopuszczeniem go do pracy. Jednak w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, gdzie nie dochodzi do zatrudnienia innych osób, przepis ten nie znajduje bezpośredniego zastosowania.
Mimo to, samozatrudniony może występować w różnych relacjach zawodowych, które pośrednio wpływają na obowiązki związane z BHP:
-
W przypadku wykonywania usług na rzecz firm, zwłaszcza w zakładach produkcyjnych lub na terenach budów, często w umowach zawierany jest warunek posiadania aktualnego szkolenia BHP. W praktyce nie wynika on z ustawy, lecz z wewnętrznych regulaminów BHP danego przedsiębiorstwa.
-
Przedsiębiorca korzystający ze wsparcia współpracowników na podstawie umów cywilnoprawnych (np. zlecenie, B2B) może zostać uznany za zobowiązanego do zapewnienia im warunków bezpiecznej pracy, co pośrednio może rodzić konieczność odbycia szkolenia BHP również przez samego samozatrudnionego.
-
W przypadku działalności o podwyższonym ryzyku zawodowym (np. prace wysokościowe, prace przy instalacjach elektrycznych, chemikaliach), brak wiedzy z zakresu BHP może skutkować odpowiedzialnością cywilną lub karną, jeśli dojdzie do wypadku.
Z powyższego wynika, że choć formalnie szkolenie BHP dla samozatrudnionych nie jest obowiązkowe w każdym przypadku, to jego przeprowadzenie może być wymagane w określonych kontekstach zawodowych. Ponadto, dla wielu branż staje się ono elementem nie tyle obowiązku ustawowego, co profesjonalnego standardu pracy i zabezpieczenia własnego interesu prawnego.
Kiedy szkolenie BHP dla samozatrudnionych jest niezbędne?
Istnieją sytuacje, w których szkolenie BHP dla samozatrudnionych staje się nie tylko wskazane, ale wręcz konieczne – zarówno z punktu widzenia przepisów, jak i praktyki zawodowej. Mimo że samozatrudniony nie jest objęty bezpośrednim obowiązkiem szkoleniowym wynikającym z Kodeksu pracy, realia rynku pracy oraz konkretne okoliczności prowadzenia działalności mogą wymuszać jego odbycie.
Poniżej przedstawiam sytuacje, w których szkolenie BHP dla samozatrudnionych powinno być traktowane jako obowiązkowe lub wysoce zalecane:
-
Współpraca z podmiotami, które w ramach wewnętrznych procedur wymagają od podwykonawców posiadania ważnego szkolenia BHP – dotyczy to przede wszystkim branż technicznych, budowlanych i przemysłowych.
-
Praca w przestrzeniach zamkniętych lub niebezpiecznych – np. hale produkcyjne, stacje transformatorowe, magazyny z substancjami chemicznymi. W takich przypadkach dostęp do obiektu warunkowany jest potwierdzeniem ukończenia szkolenia z zakresu bezpieczeństwa.
-
Praca przy maszynach, instalacjach energetycznych, urządzeniach ciśnieniowych lub konstrukcjach wysokościowych – nawet w jednoosobowej działalności istnieje tu ryzyko narażenia zdrowia i życia, a odpowiedzialność za wypadki może ciążyć bezpośrednio na wykonawcy.
-
Uczestnictwo w projektach unijnych lub współpraca z sektorem publicznym – instytucje często wymagają dokumentacji potwierdzającej przestrzeganie standardów BHP, nawet jeśli formalnie nie jest to wymagane przepisami.
-
W sytuacjach, gdy samozatrudniony zatrudnia podwykonawcę lub pomocnika na podstawie umowy zlecenia lub kontraktu B2B – prawo może uznać go za faktycznego pracodawcę, co rodzi obowiązek zapewnienia bezpiecznych warunków pracy.
Warto podkreślić, że nawet jeśli szkolenie nie jest formalnie narzucone, to jego brak w przypadku wypadku lub kontroli Państwowej Inspekcji Pracy może skutkować trudnościami w dochodzeniu praw, a nawet konsekwencjami finansowymi czy reputacyjnymi. Stąd, dla wielu osób samozatrudnionych, odbycie szkolenia BHP staje się elementem proaktywnego podejścia do bezpieczeństwa i profesjonalizmu.
Praktyczne podejście do BHP w jednoosobowej działalności gospodarczej
Prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej wymaga samodzielnego dbania o każdy aspekt funkcjonowania firmy – od podatków po kwestie bezpieczeństwa pracy. W tym kontekście szkolenie BHP dla samozatrudnionych może być nie tylko elementem zgodności z wymogami kontraktowymi, ale również praktycznym narzędziem ochrony zdrowia, efektywności i bezpieczeństwa operacyjnego.
Praktyczne podejście do tematu BHP w jednoosobowej działalności może obejmować:
-
samodzielne pogłębianie wiedzy z zakresu przepisów i praktyk BHP, szczególnie w odniesieniu do branży, w której działa przedsiębiorca,
-
udział w szkoleniach e-learningowych lub stacjonarnych, nawet jeśli nie są formalnie wymagane – ich koszt jest niewielki w porównaniu do potencjalnych strat zdrowotnych i finansowych,
-
regularną analizę ryzyk zawodowych – np. ocena, czy wykonywane czynności mogą prowadzić do urazu, kontaktu z czynnikami szkodliwymi lub zagrożeń dla osób trzecich,
-
dokumentowanie przestrzegania zasad BHP w codziennej pracy – co może być pomocne w przypadku kontroli, sporów kontraktowych lub ubezpieczeniowych,
-
wdrożenie procedur awaryjnych – np. plan działania w przypadku pożaru, wypadku, skażenia, nawet jeśli przedsiębiorca działa w pojedynkę.
Choć przepisy nie nakładają wprost obowiązku, profesjonalne podejście do tematu bezpieczeństwa i higieny pracy zwiększa wiarygodność samozatrudnionego jako partnera biznesowego. Dodatkowo, wizerunek przedsiębiorcy świadomego ryzyk i przeszkolonego w zakresie BHP buduje zaufanie u kontrahentów i instytucji kontrolnych.
Wnioskiem płynącym z powyższego jest to, że szkolenie BHP dla samozatrudnionych warto potraktować nie tylko jako wymóg formalny w określonych sytuacjach, ale przede wszystkim jako świadomą inwestycję w odpowiedzialne prowadzenie działalności.
Więcej na ten temat: szkolenie BHP Wrocław.
